Longos foron os
anos de fatigas por causa dos catro mandamentos que someteron ós ribeiraos nas
abas do Sil e mais do Miño: a gancha, a corda, o cesto e mais o saco; días de
lusco a fusco trala gancha na cava das viñas; chancas, mordendo os pés nas
calcañeiras, apandando cos cestos culeiros nun carreiro de formigas, ateigados
de uvas rubindo paseniño os valados da ribeira do Sil: pataos, ou socalcos,
pedra sobre pedra, calzadas con mestría en liñas de pentagramas de negras e brancas
con sona de viños ricos; chambra a cores, calzóns de pana, remendados nun mapa de
autonomías de téxtil; enriba, ó lombo, un feixe de herba, de leña, de toxos atados coa
corda de pita, rabuñando o pescozo amolecido: suor de boi na almofada do saco
dobrado; canelas de arame polos carriozos mollados de orballo: no carrelo, sacos
de castañas para ao canizo ou de millo debullado onte ó carón da lareira que
vai hoxe cara o muíño. Abofé que un saco de esparto colgado no alpendre da casa dun
labrego facía moito apaño, mesmo, na cabeza de cucurucho, de amosar unha treboada
polo canón do Sil.
Disque os
ribeiraos cargados de anos, decotío dobrados fochicando nos recunchos da terra,
padeceran amnesia colectiva de rango, homo
bípede sapiens, confundidos cos equinos cuadrúpedes –burros, machos e
mulas– que percorrían os camiños de ferradura da ribeira á montaña cos moios de
viño, ou se ollaban no espello dos seus adentros como parella xunguida ó carro,
cantando pola corredoira sons esgazados de traballos propios de Hércules, postos ó arado de pao de freixo abrindo regos nunha leira coa caligrafía dun mestre,
homes curtidos co peito dun boi: 'dous mozos ben mantidos fanche a xeira de dúas
cabezas de gando'; a muller labrega tampouco se quedaba atrás: "Rapaz, ándame coa
cabeza espelida como fan os raposos –dicíame un vello mulateiro de Vilar de
Forcas– vai facerlle as beiras a unha moza, varuda e mansa, logo casa con ela como
Deus manda, abofé que vas aforrar a manxadoira e mailos terróns de azucre dunha
mula”.
A xente moza, escapando da metamorfose que tende a baixar de grao ós destripadores de terróns, de homo sapiens a brutus, considerou como vía de escape espallarse na emigración… –presta atención, nena, e deixa de xogar co gato, se queres que siga tecendo o conto dos teus devanceiros– os poucos que quedaron nas aldeas, os máis vellos, acompañaban a súa soidade coas copas de licor café, en Sacardebois no obradoiro do señor Néstor, até quedaren orfos de lembranzas, camiñando mainiños e descarreirados no solpor da súa vida, que en verdade daba mágoa ver tanto vello desmemoriado da súa condición primixenia como se che estiveran deambulando coas velas apagadas nunha procesión de ánimas ó redor da necrópole de San Vitor. Unha bisbarra, antes coa lentura de seu, trocara nun reino hedonista: arreo, manducando febras no espeto e mollando a palleta, emulando ós lotófagos do conto da Odisea, que esqueceron retornar a Ítaca, engaiolados polos aromas embriagadores da flor de loto.
A xente moza, escapando da metamorfose que tende a baixar de grao ós destripadores de terróns, de homo sapiens a brutus, considerou como vía de escape espallarse na emigración… –presta atención, nena, e deixa de xogar co gato, se queres que siga tecendo o conto dos teus devanceiros– os poucos que quedaron nas aldeas, os máis vellos, acompañaban a súa soidade coas copas de licor café, en Sacardebois no obradoiro do señor Néstor, até quedaren orfos de lembranzas, camiñando mainiños e descarreirados no solpor da súa vida, que en verdade daba mágoa ver tanto vello desmemoriado da súa condición primixenia como se che estiveran deambulando coas velas apagadas nunha procesión de ánimas ó redor da necrópole de San Vitor. Unha bisbarra, antes coa lentura de seu, trocara nun reino hedonista: arreo, manducando febras no espeto e mollando a palleta, emulando ós lotófagos do conto da Odisea, que esqueceron retornar a Ítaca, engaiolados polos aromas embriagadores da flor de loto.
–Gustei
da Odisea de Homero, eu sentíame no rol de Penélope esperando o retorno do seu
amado, Ulises: de día, sorría con disimulo tecendo o mando de vodas; porén, de
noite, choraba bágoas dos ollos no labor de gancho que destecía.
–O
teu inciso cadra axustado, certo, porén non me tornes a auga do rego deica que
chegue ó seu cabo. Escoita, nena, mantén a orella tesa e a boca pechada. Como
che estaba a dicir, non había forma de recoller información da intrahistoria da
bisbarra de Caldelas dos últimos tempos do rural. Houbo un intento coa tese de
doutoramento dun universitario da USC, que levaba por título: Os Esquecementos
da Ribeira Sacra, malia que tal proxecto non chegara a fraguar por causa da
seca da información.
Así
que este tramo medio do século XX aparece na Historia da Ribeira do Sil cunha folla en branco.
Cumpría, emporiso, empaparme do choio que ando matinando, antes da colleita da
memoria dos catro mandamentos do ribeirao nun atado de estampas, coa lectura, a
dúas bandas, de dous libros de mesiña de noite: A busca do
tempo perdido de Marcel Proust e mais a Xente de aquí e de acolá, conto que tecera de realismo máxico don
Álvaro Cunqueiro.
