martes, 26 de abril de 2011

Aniceto de Miranda


  Pisca, a irmanciña compañeira de xogos, que abriu os ollos en Sacardebois dous anos antes ca min e mais eu, o Galarito, o derradeiro neno nacido na Casa de Viana despois de catrocentos anos, xa de mocosiños, nos mandaba o pai coas vacas para o lameiro de Caborriba, que fendía en dúas bandas o regato de Senra con abundante auga para as caldeiras de rega do lameiro de dez carros de fina herba da montaña e mais unha tapada ben cumprida de xestas, toxos e carballos. Toda a propiedade de varias hectáreas rodeada dunha mura rematada con tapas de pedra, grandes e planas. Un eido, na montaña, herdado dos devanceiros da familia que se perden na historia da casa.

Subi-la petada dende Sacardebois a Miranda con catorce cabezas, entre bois, becerros e vacas, e mais unha mula, falsa; sen esquece-la presenza de algún lobo solto, acochado, espreitando entre os carballos co seu ollar magnético; os tobos como bocas do inferno, escuros, por debaixo das penas, onde seica vivían as garduñas e raposos a carón do camiño; na calor do verán, as cobras atravesando por diante dos nosos pés ou agatuñando polos toros dos carballos, fuxindo dos dentes do Troski, o pastor alemán, gardián de noso. Abofé que subi-la mesta fraga do Covelo tiña o seu que.

Pola mañá cara arriba, o corpo arreguizado e algunha bágoa nos ollos; pola tardiña, cara abaixo xa de volta, o corpo solto, brincadeiro, e canta que te canta, felices coma unhas castañolas: “por el camino verde, camino verde que va a la ermita, el día que tú te fuiste lloraron por ti las margaritas...”

Era domingo, as campás estaban a toca-las segundas badaladas, e os meus veciños, que vivían ciscados polos vilariños que baixan ata bica-lo río, as mulleres aínda de bo ver, ataviadas de loito cun pano cubríndolles a cabeza por respecto ós pais que estaban a repousar no cemiterio, xurdían como formigas polos camiños e sendeiros para converxer na igrexa: punto de encontro de grandes e pequenos, de pobres e de familias con máis haberes.

Á saída da misa, no atrio, xuntábase un formigueiro de veciños, sorrindo coa camisa limpa, vestidos de traxe da festa do Carme do ano pasado, a falar desto e daqueloutro antes de rematar por baixar á tenda do Carreño, onde uns continuaban coa conversa e estoutros procuraban polo pan e mais un capricho para a mesa do almorzo do domingo que para se arranxar un, co que houber na horta e na dispensa, eran de abondo tódolos demais días soltos.

As vacas gustaban trisca-las uces no monte comunal que coroa a montaña por riba da fraga de Maraván. Por alí tamén andaba a Claudia de Senra coas ovellas e mais o seu burriño, Perico. De cando en vez, lembro que baixaba a Viana con dous garrafóns de dezaseis litros nas alforxas de Perico. Seica que gozaba como unha anana mollando a palleta co viño tinto a media mañá, no taco das once, de volta do monte coas ovellas. Unha rebanda de pan centeo con touciño ou chourizo de compango, regada cunha cunca de viño, que lle viña de rosas para alegra-lo corpo, a moi lambona!

Afastado noutra banda do monte, que quedara sen repartir para os veciños sen casa nin brasa, víase un home no alto dunha pena a xeito de miradoiro do Val do Sil. Na primavera, por causa de gardaren os lameiros para herba, neste toxal e pasteiro andaban os pobres coas ovellas e tamén os menos pobres con dúas vacas: Xan e Pericán todos mesturados cadaquén lucindo o seu como se for na feira do Castro.

Aniceto e mais o Paiolo da Miranda, con perdón, gustaban acudi-los domingos coas vacas. Naquel intre Aniceto mataba o tempo, empoleirado coma un cabrito no alto dunha pena, ollando a ribeira polo miúdo e ata onde lle chegaba a luz dos ollos intentaba escudriña-la chaira de Lemos, anoxado por non poder distinguir alma algunha rebulindo nos eidos. De súpeto, comezou a berrar coma un crego na homilía dos domingos, subido no púlpito, escarranchado de pernas como Napoleón botando unha arenga, mentres ollaba o Val, as viñas soleadas de Amandi e maila boca do Canón do Sil : “Me cago no infinito, todo é campo. Non che somos nada, como formiguiñas…” –dicía, con razón dereita, o filósofo da Miranda.
 

sábado, 9 de abril de 2011

Avelino do Val




De cando neno, había un veciño alto e repousado, da familia  dos  Miranda  de  Xunqueira  de Ambía, xente de avoengo con alcaldes e deputados, curmán da miña nai, que viñera da Limia para traballar de carpinteiro na Casa de Viana, deseñador de fermosos bastidores, que aínda hoxe locen na galería do patio a piques de cumpriren os cen anos, loados por artistas e copiados por arquitectos na época 'do Internet  y la rebelión de los cuerpos'.

Anos despois, habería de casar con Felicitas do Val, unha moza alegre e aguda coma un allo que soubo engaiolalo coas artes de seu e retelo ó seu carón toda unha vida como veciño destacado, que foi, da parroquia de san Martiño de Sacardebois. 

Despois da sobremesa,  era habitual ollalo co xornal ó fresco na escaleira de perpiaño da súa casa, grande, da Prazuela. Avelino tiña sona de ser un home ben informado, de pouca parola, iso si, pero respectado por pequenos, grandes, pobres e menos pobres: esta terra ladeira de minifundios cosida de pataos  non é doada para chegar a ricos.   

Cando abría a boca na tenda do Carreño despois de escoitar ó cura na misa, xa na hora do vermú de folganza e parolar toda a parroquia escoitaba as novas do señor Avelino, mesmo os homes de boina que estaban a botar unha brisca, ou un tute, deixaban de cantaren as corenta en espadas, ou do pau que for, para escoitalo con respecto como a un crego no alto do púlpito, da súa estatura, soltando outra entrega da homilía dos domingos, a xeito de informe semanal, do que o demo estaba a cocer nos potes, que levaban moitos días fervendo en terras de lonxe.

Un día que na radio falaran dos rusos e dunhas plataformas de mísiles en Cuba, preguntoulle o señor Benxamín, o tendeiro: Avelino, ti que che gusta ollar a miúdo La Voz de Galicia, coidas que vai vir unha terceira guerra mundial...? O que é ler, leo moito, certo –contestoulle seguro de si mesmo como se fose o prior da granxa de san Adrián– e canto máis leo, máis sei como é en lei dereita; pero mira, en troques, cuanto máis sei máis ignoro... logo, calou un bocado, cavilando...


En cuanto ó da guerra, non hai dúas, sen tres, sentenciou a secas. E xa non quixo perder máis tempo con explicacións destoutro e daqueloutro, achegándose ó mostrador co gallo de pedir a comanda dunha lata grande de sardiñas en aceite de oliva, A Rianxeira, para os homes de Lemos que lle andaban na cava da viña grande dos Piteiros.