luns, 22 de marzo de 2010

Enlace>inesvigo "Lembranzas". Estampas de lonxe e de cerca.

Pintura realista de Antón Mauve:'Los mejores trabajos de Mauve muestran a personas y animales posando al aire libre'.

Enlace> "Sabhti".

'Contos da Ribeira Sacra' inaugura a primavera con V. van Gogh:"palabras e frores". Espero que te impresione...!

sábado, 20 de marzo de 2010

Anxo, o cacharreiro de Gundivós

Xornal de Galicia | Sábado, 20 Marzo, 2010 - 09:41 O señor Anxo pousou un anaco no Corro de Sacardebois. Só puido vender dúas olas: unha á Marría dol Val, a 'Carpinteira', que lla escachara a ola da auga a súa filla, Nurita, vindo da fonte da Confedería e mais outra ó Sidro de Viana que lle cumpría para augardente, que andaba por entón coa xeira de tres potes facendo a destila. De maneira que, o señor Anxo decidiu recoller con tento o emburullo das olas, cargalas no macho e tirar cara Forca, na procura do sorriso dunha mellor fortuna, pois "na ribeira xa está todo o pescado vendido", comentou dende os seus adentros. Antes de se encamiñar pola petada que vai da ribeira á montaña, púxose a tomar o taco, co gallo de repoñer forzas e darse un aire: tirou da palla que estaba a servir de tapón na boca dunha ola, meteu a mao e sacou un cacho de mantel envurullado que gardaba a comedela, que lle había de cumprir para os días de andaina coa venta dos cacharros do seu obradoiro de Gundivós; axiña agarrou un chourizo de cebola e colondro de compango cun cacho de pan centeo, mollando a palleta, mentres ia apertando con moito cariño a bota de viño de Amandi, porén o cacho de cachucha deixouna para cear, porque 'enche máis para poder durmir coma unha pedra ó pé dun palleiro', pensou con certeza o señor Anxo que xa sumara 60 anos pola vendima. 

     O oleiro de Gundivós, recuperado de forzas, tomou o camiño real que xungue a ribeira coa montaña. Despois de pousar con tento ó abeiro do castiñeiro neto, que había por riba das penas de Mouca, chegou ós cancelos do cichón, onde seica adoitaban mexar os lobos para marcar o seu territorio: un recuncho no mesmo cu da fraga, coñecido como fontefría. Neste lugar disque naceu a lenda da Cabritiña de Ouro: sitio escuro onde se acochan polo día as garduñas e dorme o gabián, pois o sol peneirado pola abundante ramaxe tápaos coa néboa de luz difusa ó abeiro dos cazadores os domingos despois da misa como dos 'leitós' nos días soltos que portan o viño en moios cargados en burros e machos preguiceiros rubindo a petada que vai da ribeira á montaña. 

     Sentado de cuartos traseiros no alto da pena que conforma os cancelos do cichón esperaba o lobo, ó asexo: en chegando o cacharreiro á súa altura, o lobo que levaba varios días esfameado cortoulle o paso cós dentes regañados, brancos e afiados coma puntas de navalla, destilando dous fíos de cuspe porfiados ó cheirar preto carne de cristián.

     -Podo pasar...? -preguntoulle o artesán de Gundivós, contendo a respiración.

     -'Poder...? podes, pero non has de poder' -contestoulle o lobo que falaba deste xeito, porque lle roubara a fala da xente ó señor Pecumió, un vello vagabundo de Santiago de Medorra o cal andaba cantaruxando polas portas das casas con haberes, home de falares escuros e  misteriosos: un día, ó final do verao, o señor Isidro de Viana díxolle: eih, Pecumió, bótame unha mao que teño que procurar esta leira de patacas..., eih, 'señor Isidro, arríncaas ti que sabes onde as puxeches', lle contestou así tan fresco o señor Pecumió.

     -Podo...? -insistiu o oleiro de Lemos, facendo o aceno de emprender de novo o camiño.

    -'Poder...? Podes, pero non has de poder' -repetiulle, unha vez máis o lobo regañando os dentes, mentres polos sendeiros que había ó pé do camiño amosaban os fociños doutros catro lobos, grandes e fracos como as cabalerías de xitanos, dispensando, que un día chegaron a Sacardebois cós carromatos do circo.

     Mais como abofé as dificultades avivan o enxeño, o señor Anxo matinou unha artimaña coa que habería de saír airoso dos atrancos deste enredo de palabras: primeiro, pousou a carga; logo, pegou na ola onde gardaba a cachucha e púxolla ó lobo perante os fociños. Sen parar mentes, o lobo movido pola fame meteu a súa angulosa cabezas pola boca da ola, abriu as fouces e trincou o cacho da cachucha, co óso e todo. Porén, como sabe máis un cristián que un pericán, o torpe animal non podía sacar a cabeza, nin atinaba en manexar a boca para abrila ou pechala. Entón, o lobo desesperado polo pánico que produce a asfixia, comezou a xirar coma unha buxaina, erguéndose en voo entre a ramaxe dos carballos.

    Os outros lobos, abraiados, por non ollaren tal cousa en ningures, polo si ou polo non, escaparon do lugar co rabo entre as patas, mirando de esguello ó señor Anxo que tiña poderes. 

     Despois dun breve, pero rápido percorrido vertical, coma dun tifón se tratar, o lobo coa ola metida na cabeza, esgotada a enerxía propulsora, procurou unha aterraxe de emerxencia en picado diante dos pés do oleiro. Aparvado pola vertixinosa viaxe aérea, pero libre xa do escafandro de barro, que escachara cun estrepitoso golpe no chan, díxolle ó oleiro coas orellas gachas, namentres lle estaban a rebulir unha puñada de grilos na cabeza:

    'Vostede pode, e ha de poder o que haxa mester', mentres ó lonxe, se ouvían os berros queixosos da cabritiña de ouro.

     E disque o lobo que moraba no seu territorio que ía dende as penas de Mouca ata o alto da carballeira de Maraván non roubou máis falas de xente, pois como está a rezar nos libros dos doutores da Igrexa: "Na testa dun lobo non cabe cristián". Parada de Sil, terra con lentura para que abrollen lendas e contos.

domingo, 14 de marzo de 2010

Don Froilán, un porco de pé


Froilanciño, de cando estaba a andar a catro patas, daquela xa medraron os carballos, vaiche boa!, disque xa gustaba de fozar no bulleiro dos camiños nos días que orballaba toda a santa mañá e de se meter na arca dos farelos os días enxoitos, onde gozaba abondo envorcallándose na fariña de centeo coma se for un bacoriño.
Anos despois, de seminarista, ascendeu a porco de pé: nos días de solta, polo Nadal, gustaba acudir no solpor á beira dos alambiques nas noites longas da destila engaiolado cos figos pasos, o  viño novo e mailos rezos da augardente, logo máis sosegado, agachado nun recanto da adega sermonaba latíns ou mesmo se purificaba coas burbullas espirituosas da augardente aínda quente, mentres escoitaba os fíos dos guizos das serpentinas, enchendo devagar as olas de barro: mais, coa monotonía das pingueiras teimosas dos tres potes, o rapaz ía entrando no sono: no canto dun leito de sabas brancas de liño, malo será para descansar nunha adega uns feixes de palla de centeo, non é?
Polo día asistía ós cregos da bisbarra, cantando algún responso nos enterros e cabodanos, pensando na comedela que había de vir despois na casa do finado, que deixara a mesa posta antes de morrer, avisado pola curuxa do piñeiro de Viana.
Xa de crego, na parroquia de Cristosende, non perdoaba ir de enchedelas ás festas e feiras da contorna, nin de acudir ás bandulladas nas matanzas das casas con haberes e fachenda, onde comía e bebía ás bocas cheas, colorado e babexando coma un marrao, dispensando. Xa chispa, púñase a falar de picardías coas mulleres nas sobremesas, sacando a súa lingua de camaleón de cando en vez para relamber os reguiños de graxa que baixaban, paseniño, esvarando polas meixelas, zumegando o unto deica escorregar polas engurras que conducían ós buratiños das comisuras dos beizos. De tal xeito que a manteiga que estaba a destilar entraba outra vez no circuíto do pote do seu bandullo, volvéndose a repetir o proceso da destila, polo que fora contratado pola multinacional Facianaderm para os ensaios clínicos dos novos produtos esfoladores de peles graxentas, así que o seu cometido no I+D da empresa, de luns a venres, en adiante, consistiu en encher a barriga cos primeiros raios do luceiro, tan pronto escoitara a alborada do galo no poleiro: chourizos, queixo de Zamora, pan e viño, lascas  de touciño ó churrasco, medio roscón de ovos, filloas con mel e mais azucre, e así. Á tardiña, deixábase levar, ofrecendo o seu corpo preñado ós caprichos da ciencia, que os técnicos estaban feitos uns lobos co tema do unto: medir en probetas os lípidos destilados, aplicar as novas cremas esfoladoras de limpeza nas partes máis vistosas do corpo e comprobar os resultados en táboas estatísticas.                                                  
 Como resultas do ensaio, Don Froilán engordou como porco de ceba a piques de quedar varado nun xergón ou de estoupar coma unha castaña na prancha da cociña, polo que tomou a postura máis cómoda de invernar como fan os osos: cos aires renovados da primavera, amosou de novo como mozo garboso, que daba gusto velo camiñar, lavado e pulido, cara tersa, brillante, sen engurras. Así que, a carreira, que xa de neno tiraba para cura porco, derivou nun arcipreste esvelto, limpo e relambido, moi propio para oficiar de crego na igrexa de Santa María da nobre vila de O Burgo de Castro Caldelas, pois como di o outro: 'de tal niño, tal paxariño'. (Unha homenaxe a Vicente Risco).  


sábado, 6 de marzo de 2010

Aldeas de Caldelas.

Xornal de Galicia | Sábado, 06 Marzo, 2010 - 05:53
Caronte, o barqueiro de Hades, anda facéndolle as beiras ós últimos vellos da terra de Caldelas. Disque que os quere levar para a outra banda. Xente moza tampouco hai. E os nenos, noutros tempos rebulindo na praza xogando á billarda, dando vida e sentido ás aldeas, xa non se dan nestes lares dende hai anos.

Como se os comeran os ratos: as escolas amosan pechadas e silandeiras, cos vidros rotos; os bambáns, quietos. Aquí non roxe ninguén. A vida está comida do demo.

Os últimos vellos, co seu deber cumprido, vanse indo pouco a pouco, sen facer ruído. Son a última xeración que conviviu co carro e co arado romano de pau de freixo.

Con ela, desaparece a economía de autoconsumo e subsistencia destas terras minifundistas: leiras de dous ferrados de sementeira; tres cortiñas, de patacas; por San Ramón a sementeira dos nabos; unha horta con coias; dúas corgas e mais tres lameiros para manter dúas vaquiñas; na fraga, vinte carballo. Un souto, unha tapada, unha touza, un pasteiro e, na ribeira, oito cavaduras de viña para o gasto. Moitos recantos e pouca terra que labrar. Son os últimos vellos, moitos deles por riba dos noventa anos, dos longos tempos da Galicia rural. A Galicia de centeo e de touciño.

En troques, a natureza hoxe orfa e viúva, aparece cada vez máis guapa, malia de ser antano unha nai desafortunada: a pobre,deunos a vida, viunos medrar, pero xa mozos non nos puido manter. Porén, corren aires de retorno: son moitos os noivos e pretendentes que lle queren face-las beiras,tanto os naturais que volven da diáspora coma os forasteiros vindos de terras de lonxe.

Xente namorada destas terras, virxes, que veñen na procura do repouso, ávidos de respirar a pulmón aberto, sen chucha-lo veleno da boina da polución: abren as ás no alto dunha pena e déixanse levar polo ar, ceibes, papando o vento con aromas á candea. Outros gustan de botaren aturulos de gratitude á nai natureza, quebrantando o silencio que é de seu nestes paraxes naturais.

Como noutras moitas parroquias e casares da Galicia do interior,as aldeas da Teixeira e mailas de Parada de Sil loitan por sobrevivir. Polo de agora vanse agarrando ó turismo rural que, seica, vai a máis: o internet non sabe de fronteiras e todo está ás vistas no noso computador. As redes sociais espallan as boas novas cos álbums de viaxes e de vacacións: reportaxes e vídeos ó pé dos mosteiros, gozando destas terras da Ribeira Sacra que logo colgan no You Tube para envexa dos que se queiman no asfalto.

Presumen perante ós seus navegando en catamarán, de andaina polas carriozas solitarias, de paseo polos camiños vellos no medio da fraga e polos sendeiros pegados ó ríos de auga brincadeira nas fervenzas que baixan polos montes ladeiros, ou dacabalo polos camiños reais, hoxe ceibes de carros cantareiros cargados con herba ou coa carrexa de mollos de centeo. Outros practican o nudismo observados por xílgaros, merlas e pardais cantando melodías de chíos e rechouchíos empoleirados nas gallas dos bidueiros, que medran á beira do río para protexer á xente moza que goza rindo neste paraíso, mergullando a perna solta nas pozas e remansos do río Mao.

Á tardiña, para recuperar forzas dun longo día de lecer, comen na Abeleda o polbo con cachelos na Casa Cachín; outros, carne ó caldeiro na Casa Lelo; estoutros,costeletas de tenreira na Casa Grande de Cristosende; estes, cachucha con grelos ou cocido galego no restaurante O' Curtiñeiro na vila de Parada de Sil.

No medio de toda a comedela, a xarra de viño da Ribeira Sacra preside o centro da mesa: cadaquén coa súa cunca a brindar e a molla-la palleta a cada pouco.

-Viño tinto, mencía, ou branco de godello da adega Valcar?
-Poña do mellor.
-Os dous sonlle moi bos: o tinto casa mellor coa carne, o godello vai ben
para acompaña-lo peixe e mailo marisco.
-Entón, sirva dos dous, miña señora, sirva a bondade!

Viños Amandi ou de Sacardebois do Priorato de San Adrián, criados en ribeiras sacras, terras lixeiras, que haberían de presidir antano banquetes de emperadores e de facer obra-la maxia cos druídas. Viños que reconfortan o espírito. Aínda se escoita como resoa nos claustros dos mosteiros de Santa Cristina e de Santo Estevo: "aaamaandi.", de cando os freires cantaban misa de'angelis'.

Na sobremesa, vense xa chispas; comen e rin, colorados, a bica Malena de Castro. Logo veñen as copas de licor de café: elixir espirituoso elaborado na Ribeira que din de purifica-lo meigallo, espanta-la tristura e de dar azos para seguir no choio ata o ano vindeiro, se Deus quixer. Eduardodeviana@hotmail.com